Phù Vân Và Giá Trị Đích Thực

Gv 1,2.2,21-23; Cl 3,1-5.9-11; Lc 12,13-21

Phụng vụ Lời Chúa hôm nay gợi cho chúng ta chủ đề về ý nghĩa cuộc sống và thái độ cần có, đáng cho chúng ta suy gẫm và áp dụng vào đời sống mình. Chúng ta lần lượt tìm hiểu về sự phù vân được nói ở trong bài đọc I, về nền tảng của đời sống mới được nói trong bài đọc II, và thái độ cần có đối với của cải được đề cập trong bài Tin Mừng.

1. Mọi sự chỉ là phù vân

Trong bài đọc I, được trích từ sách Giảng Viên, ông Côhelét quả quyết:

“Phù vân, quả là phù vân.
Phù vân, quả là phù vân.
Tất cả chỉ là phù vân…
Phải, đối với con người ấy, trọn cuộc đời chỉ là đau khổ,
bao công khó chỉ đem lại ưu phiền” (Gv 1,2.2,23).

Theo các nhà chú giải, tác giả Côhelét là người trí thức, một người đứng đầu hay là người giảng dạy trong một cộng đoàn. Ưu tư của ông là đi tìm chân lý của cuộc sống, theo một lối tiếp cận rất hiện sinh và thực tế, chứ không theo lối trừu tượng, lý luận. Sách Giảng Viên khởi đi và kết thúc với một tư tưởng, một trực giác chủ đạo: “Phù vân, quả là phù vân!” Theo đó, vũ trụ cũng như đời người là một cái vòng xoay luẩn quẩn và nhàm chán. Xem ra cái nhìn của Côhelét rất bi quan yếm thế, tiêu cực về cuộc đời và con người. Nhưng lại rất thật, rất đúng. Nên cuốn sách này được xếp vào loại các sách khôn ngoan trong Kinh Thánh. Ông quan sát cuộc đời và kết luận: mọi sự là phù vân. Theo tiếng Do Thái, phù vân được dịch từ một danh từ Hípri ‘hebel,’ có nghĩa là làn gió, làn khói, như hơi nước, không khí. Vì thế, hình ảnh này được dùng để chỉ những gì là phù vân, không bền chắc và chóng qua. Mọi cái như hơi nước, như khí, đều qua đi, không có giá trị gì cả: trời đất sẽ qua, con người sẽ phải chết, của cải, danh vọng, hưởng lạc cũng chẳng mang lại tích sự gì.

Kinh nghiệm này cũng chính là kinh nghiệm của chúng ta hôm nay, nhất là với những người đã từng trải trong cuộc sống. Nhiều lúc chúng ta cũng trải qua những kinh nghiệm không mấy sáng sủa: tình yêu, tiền bạc, danh vọng và hưởng lạc, cuối cùng chỉ là phù vân!

2. Đâu là giá trị cuộc sống?

Vậy thì sống để làm gì? Đâu là giá trị đích thực của cuộc sống? Vượt trên những gì là phù vân, cái gì tồn tại? Ông đi tìm kiếm lý lẽ của cuộc sống, bên trên và đằng sau vòng luẩn quẩn đó. Đối với ông, nền tảng đó chính là niềm tin vào một Thiên Chúa tốt lành và quan phòng, luôn hành động trong lịch sử và trong đời sống con người, đó là niềm hy vọng: dù mọi sự trong cuộc đời này có phù vân đến đâu, thì cuối cùng đời người sẽ “còn lại” một điều gì đó tốt đẹp mà cái chết cũng không cướp đi được. Như thế, lời của ông Côhelét xem ra tiêu cực, nhưng cuối cùng nó dẫn chúng ta tới một niềm tin và hy vọng rất tích cực. Tuy nhiên, niềm tin còn cần phải được Đức Kitô soi chiếu.

Chúng ta tìm thấy ánh sáng soi chiếu cho niềm tin này trong bài đọc II trích từ thư Côlôxê. Thánh Phaolô nói về niềm tin vào Đức Giêsu Phục Sinh là nền tảng cho niềm hy vọng và đời sống mới của chúng ta:

“Anh em đã được trỗi dậy cùng với Đức Kitô, nên hãy tìm kiếm những gì thuộc thượng giới, nơi Đức Kitô đang ngự bên hữu Thiên Chúa” (Cl 3,1).

Thánh Phaolô còn xác tín rằng được biết Đức Kitô là mối lợi lớn nhất. Ngài nói:

“Tôi coi tất cả là thiệt thòi, so với mối lợi tuyệt vời là được biết Đức Kitô, Chúa của tôi. Vì Người, tôi đành mất hết, và tôi coi tất cả như rơm rác, để được Đức Kitô” (Pl 3,8).

Quả thế, nếu Đức Giêsu không đến thế gian để cứu độ con người, mọi sự chỉ là phù vân. Cái chết sẽ chấm dứt mọi sự. Và nếu Đức Giêsu không trỗi dậy từ cõi chết, thì niềm tin và niềm hy vọng của chúng ta trở nên hão huyền! Nhưng nhờ mầu nhiệm nhập thể, tử nạn và phục sinh của Người, giá trị cuộc sống được tái lập, con người được tạo dựng cho điều cao cả và vĩnh cửu, chứ không phải cho sự phù vân và hư mất. Với bí tích Rửa Tội, chúng ta được tham dự vào đời sống mới trong Chúa Kitô, trở thành con cái Thiên Chúa trong Thánh Thần.

Vì là con Thiên Chúa và được cứu độ bởi giá máu châu báu của Chúa Kitô, thánh Phaolô mời gọi chúng ta:

“Vậy anh em hãy giết chết những gì thuộc hạ giới trong con người anh em: ấy là gian dâm, ô uế, đam mê, ước muốn xấu và tham lam; mà tham lam cũng là thờ ngẫu tượng… Anh em đã cởi bỏ con người cũ với những hành vi của nó rồi, và anh em đã mặc lấy con người mới, con người hằng được đổi mới theo hình ảnh Đấng Tạo Hóa, để được ơn thông hiểu” (Cl 3,5.9-10).

Đó là đời sống mới, con người mới trong Chúa Kitô.

3. Tránh lối sống hưởng thụ ích kỷ

Để sống như những con người mới, Chúa Giêsu trong bài Tin Mừng mời gọi chúng ta cảnh giác với thái độ tự thỏa mãn với của cải vật chất và hưởng thụ ích kỷ thú vui ở đời qua câu chuyện người phú hộ trong dụ ngôn. Theo đó, ông không bị lên án bởi vì ông ta giàu có, cũng không phải vì ông tự đảm bảo tương lai cho mình, nhưng ông bị lên án vì ông không quan tâm đến Thiên Chúa và tha nhân. Ông tự thỏa mãn với những gì mình có và hưởng thụ một cách ích kỷ, không biết chia sẻ với tha nhân. Ông tự nhủ:

“Hồn ta hỡi, mình bây giờ ê hề của cải, dư xài nhiều năm. Thôi cứ nghỉ ngơi, cứ ăn uống vui chơi cho đã” (Lc 12,19).

Ông trở thành người tôn thờ của cải và sự giàu có của mình. Ông là người ngốc bởi vì ông không biết rằng, mọi sự là phù vân nếu thần chết gõ cửa mà cuộc đời không có Thiên Chúa.

Bài học mà Chúa Giêsu muốn gửi tới chúng ta là thái độ đúng đắn trước của cải vật chất. Cũng như mọi người, tất cả chúng ta đều muốn sống hạnh phúc, sống tốt. Thiên Chúa cũng muốn tất cả con cái Người không thiếu thốn những gì cần thiết cho cuộc sống. Biết làm giàu một cách lương thiện là một điều đẹp lòng Chúa. Có của cải vật chất không phải là điều đáng chê trách, đó là điều đáng ước ao. Tuy nhiên, Chúa Giêsu mời gọi chúng ta tránh lối sống coi của cải là trên hết, hay biến chúng như một thứ ngẫu tượng cuộc đời, nhưng biết dùng tiền của để mưu cầu hạnh phúc đời này và đời sau, biết sử dụng tiền của để sống đẹp ý Chúa, và biết giúp đỡ tha nhân, nhất là những người nghèo khó.

Xin Chúa cho mỗi người chúng ta luôn biết ý thức về sự phù vân của cuộc sống, biết tìm kiếm những gì thuộc thượng giới là chính Thiên Chúa và biết sống quảng đại chia sẻ với tha nhân. Amen!

Lm. Phêrô Nguyễn Văn Hương

Kiếm Tìm Của Cải Trường Tồn (Chúa Nhật 18 Thường Niên C)

Chuyện kể rằng: Có ba người cùng lên đường kiếm tìm hạnh phúc. Khi đang hành trình, họ gặp một linh sư hối hả chạy từ hang núi ra và hét lên: ‘Thần chết, thần chết, thần chết. Tôi đã gặp thần chết’. Ba người kia nghe vậy thì tò mò dò hỏi vị linh sự: “Thần chết đâu xin chỉ cho chúng tôi xem’. Vị linh sư dẫn ba người vào trong hang động và chỉ cho họ thấy thần chết rồi ông bỏ chạy và lại hét lên như lúc nãy. Ba người tiến vào và thấy một kho báu đầy những vàng bạc châu báu. Họ nói: hạnh phúc đây rồi, chúng ta đã tìm được hạnh phúc. Chiều đến một người nhã ý ra ngoài mua thức ăn và hai người ở lại hang giữ kho báu. Kẻ đi, người ở lại đều có ý đồ độc chiếm tất cả kho báu, nhưng chẳng ai thủ đắc được, vì cả ba đều toan tính giết người khác, và cả ba đều chết.

Câu chuyện này có thể minh họa cho sứ điệp Lời Chúa hôm nay: sự bất tất, phù vân của thực tại trần thế và lời mời gọi kiếm tìm cái trường cửu:

Thực tại trần thế, phù vân khoác áo vĩnh cửu

Là người, ít hay nhiều, chúng ta đều có kinh nghiệm về sự chóng qua của cuộc sống này, kinh nghiệm mà Cohelet, tác giả sách Giảng viên đã diễn tả: “Phù vân, quả là phù vân… Tất cả chỉ là phù vân” (Gv 1,2). Người ta lao tâm khổ tứ, dồn hết tái trì, tâm lực để ki cóp, kiếm tìm nhưng cuối cùng bỏ lại tất cả để “trở về với cát bụi”. Tất cả chóng qua như bong bóng, như một giấc mộng khi tàn canh, như “cỏ đồng trổi mọc ban mai, nở hoa vươn mạnh sớm ngày, chiều về ủ rũ tàn phai chẳng còn” (Tv 89, 5-6).

Kinh nghiệm này càng trở nên bi đát đối với những ai đặt tất cả đời mình vào những gì chóng qua, coi đó như là cứu cánh đời mình, khi tham sân si, sự quyến luyến và thậm chí mê đắm những thực tại trần thế chiếm chỗ và chi phối toàn bộ cuộc nhân sinh. Khi cái tạm thời thay thế cái trường cửu, phương tiện thành cứu cánh thì tình nghĩa cha con, anh em bị đổi chác bằng những miếng đất, những đồng tiền; ân nghĩa vợ chồng không bằng niềm vui lạc thú; lương tâm không bằng lương tháng, nhân phẩm không bằng thực phẩm.

Tuy nhiên, tận cùng của nó là sự hư vô, và cái vô thường ấy, nhiều người đã thốt lên phi lý, và họ rơi vào ngõ cụt, bế tắc, đánh mất ý nghĩa của cuộc nhân sinh. Kinh nghiệm đi bát này ai ai cũng kinh qua, thế nhưng chẳng mấy ai tỉnh ngộ: từ cổ chí kim hầu như con người rơi vào cái bi đát, phù vân ấy. Người ta biết rằng không nên và không được xây nhà trên cầu nhưng lắm kẻ thích thú và cố gắng định cư trên đó. Người ta tìm kiếm chính mình, thưởng ngoãn chính mình như tên phú họ trong Tin mừng: “Hồn tôi hỡi, mình bây giờ ê chề của cải, dư xài nhiều năm. Thôi, cứ nghĩ ngơi, ăn uống vui chơi cho đã” (Lc 12,19). Đó là sự ngu ngốc (x. Lc 12,20), sự khốn cùng. Một cơn cám dỗ liên lỉ trong suốt lịch sử nhân loại, nơi mỗi chúng ta.

Khi nói lên kinh nghiệm về sự bất tất, hữu hạn và thậm chí phù vân của những thực tại trần thế không phải là cái nhìn bi quan, yểm thế, làm cho chúng ta thất vọng, chán nản không biết vươn lên, nhưng là để nhân chân thực tại chóng qua và dùng nó như phương tiện, như nhịp cầu để đạt tới gia sản trường cửu như vị linh sư đã ngộ ra và đã vươn ra khỏi những cái làm cho mình chết chóc để tìm kiếm điều thiện hảo, nghĩa là…

Làm giàu trước mặt Thiên Chúa, khôn ngoan đích thực

Khi kinh nghiệm về sự chóng qua của thế sự, Vịnh gia 89 đã tuyên xưng vào Đấng Vĩnh Cửu, là điểm tựa, là bên bờ: “Lạy Chúa, trải qua bao thế hệ, Ngài vẫn là nơi chúng con trú ẩn” (c.1). Không phải là tiền bạc, kho báu, không phải là danh vọng, cũng không phải là cơ chế này, cơ chế nọ… bởi qua muốn thế hệ, duy chỉ Chúa mới là nơi chúng ta đặt niềm tin tưởng, mới là cùng đích để chúng ta kiếm tìm, là bến bờ để chúng ta nghỉ yên trong hoan lạc vinh phúc.

Trước sự mê hoặc của tiền tài, danh vọng và lạc thú, trước sự quyến luyến của thực tại trần thế, xin “dạy chúng con biết đếm tháng ngày mình sống, ngõ hầu tâm trí được khôn ngoan” (Tv 89,12). Khôn ngoan để nhận diện, để lắng nghe, để phân định, để kiếm tìm gia sản Nước trời, để lo làm giàu trước mặt Thiên Chúa, nghĩa là hướng lòng về “những gì thuộc thượng giới” (Cl 3,5); khôn ngoan để nhận diện những gì thuộc hạ giới như thánh Phaolô nói là “gian dâm, ô uế, ước muốn xấu xa và tham lam, dối gian” (Cl 3,5); khôn ngoan để nhận ra rằng cuộc sống không chỉ là cơm bánh mà còn nhờ Lời do miệng Thiên Chúa phán; khôn ngoan để “mỗi buổi mai, chúng con được no say tình Chúa, để ngày ngày chúng con được hớn hở vui ca, được hoan hưởng lòng nhân hậu của Chúa” (Tv 89,14.17).

Lm. Hoa Thập Tự